Tentoonstelling
Inleiding
Over de hele wereld maken muziekinstrumenten deel uit van het culturele leven van volkeren. Zij dienen niet alleen om muziek te maken, maar zij hebben ook extramuzikale functies. Zo zijn muziekinstrumenten bijvoorbeeld onontbeerlijk in talrijke religieuze rituelen. Het zijn materiële voorwerpen, maar zij raken aan de immateriële wereld. Als communicatiemiddel overbruggen zij m.a.w. de kloof tussen deze en gene wereld. Hun klank roept een godheid op of geeft stem aan de geesten van voorouders.
Tijdens landbouwfeesten en seizoenrituelen worden muziekinstrumenten vaak gebruikt om een kosmologische harmonie te hernieuwen en te bevestigen, om zodoende onheil voor de gemeenschap te voorkomen en om een rijke oogst in het vooruitzicht te stellen.
En uiteraard is het gebruik van muziekinstrumenten ook ingebed in de ceremonies die de belangrijkste stappen in een mensenleven tekenen, want muziek speelt een centrale rol in de verschillende vieringen die een mens begeleiden van de wieg tot het graf.
Functie en betekenissen van muziekinstrumenten verschillen van streek tot streek en van cultuur tot cultuur, een algemeen beeld is dus niet mogelijk. Deze afdeling van de tentoonstelling geeft u enkele voorbeelden die de belangrijke rol illustreren die muziekinstrumenten spelen in religieuze ceremonies, in de riten van de levenscyclus zoals geboorte en overlijden en in rituelen rond de landbouw.
Voorouderverering
Het herdenken van voorouders vindt men in talrijke culturen terug, ook in het Westen. In Azië zijn er heel specifieke vormen van voorouderverering, terwijl in Afrikaanse culturen aan voorouders een bijzondere macht toebedacht wordt over het dagelijkse leven van hun nakomelingen, zowel ten goede als ten kwade. Om die reden moeten voorouders – en ook ouderlingen – met muziek bekoord worden. Dat kan gebeuren tijdens festivals, die soms verschillende dagen kunnen duren – zoals dat het geval is bij de Yoruba – of met bijzondere rituelen. Sommige muziekinstrumenten, zoals een snorrebot, hebben dan ook een hoge symboolwaarde als «stem van de voorouders».
Rituelen
Het leven in landbouwersmaatschappijen en in landelijke gemeenschappen is rijk aan rituelen die verband houden met de loop der seizoenen. Vruchtbaarheidsriten en jacht ceremonies met gezang en het gebruik van muziekinstrumenten kan men overal ter wereld vinden. De meeste van die rituelen worden nu vooral gebracht tijdens festivals of feestelijke gelegenheden. Andere gebruiken hebben alleen kunnen overleven om praktische redenen, zoals dat van sleebellen.
Geboorte, Huwelijk & Overlijden
Rituelen rond geboorte, huwelijk en dood maken deel uit van de zogenaamde overgangsriten – een term die ook de initiatieriten bij de puberteit omvat. Overgangsriten markeren de stappen die iemand zet in de levenscyclus, in de tijd van één stadium naar een ander, of van een sociale positie naar een andere. In de regel worden die riten begeleid door zang, dans en gebruik maken van muziekinstrumenten. In veel culturen is ook de geboorte van tweelingen onderwerp van specifieke rituelen, waarbij rammelaars, kleppers en zelfs xylofoons gebruikt worden. In sommige begrafenisrituelen wordt een antropomorfe roephoorn meegedragen die de overleden persoon symboliseert.
